Kontemplacja w buddyzmie

Pojęcia „medytacji” i „kontemplacji” w buddyzmie nie są tożsame. Na medytację składa się wiele różnych praktyk, których zadaniem jest umożliwienie wejścia w stan kontemplacji. Medytacja jest pracą z umysłem, prowadzącą do wyciszenia. W kontemplacji natomiast umysł nie angażuje się w żaden wysiłek. W czasie kontemplacji mogą pojawiać się myśli, ale kontemplujący nie jest przez nie warunkowany.
Kontemplacja ma na celu odkrycie niedualistycznej natury rzeczy. Polega ona na wniknięciu w tożsamość „Ja”.
Wejście w stan kontemplacji określane jest tybetańskim słowem „dzogszag”. „Dzogszag” oznacza tyle, co „nietworzenie niczego”, „pozostawienie rzeczy takimi, jakimi są”. Dzogszag, czyli bycie takim, jakim się jest, bez zmieniania i poprawiania, uwolnienie się od wpływu drugorzędnych przyczyn, jest więc celem wszystkich praktykujących kontemplację.

Stan kontemplacji osiągnąć można, podążając różnymi drogami. Spośród wielu dostępnych praktyk, wyróżnić można:

• Praktykę trekcze, prowadzącą do pełnej relaksacji, rozluźnienia, wyzwolenia, uwolnienia od napięć,
• Praktykę Xinas, polegającą na koncentracji, prowadzącej do uspokojenia i wyciszenia,
• Praktykę Lhagton, która stabilizuje spokój i pozwala pracować z myślami,

Obiektami kontemplacji mogą być, między innymi:

• własny oddech,
• własne ciało, jego położenie,
• nietrwałość życia,
• niedoskonałość ciała,
• uczucia,
• stan umysłu,
• zjawiska.

Pięć wyższych form świadomości, możliwych do osiągnięcia na drodze kontemplacji:

1. prawdziwa wiedza oczu bóstwa – forma ta związana jest ze zmysłem wzroku i pozwala widzieć rzeczy niezależnie od odległości i innych przeszkód.
2. prawdziwa wiedza słuchu/słyszenie uszami bóstwa – forma ta związana jest ze zmysłem słuchu i pozwala słyszeć rzeczy niezależnie od odległości i bez względu na ich głośność.
3. znajomość innych umysłów – dzięki niej można czytać cudze myśli. Osiągnięcie tej zdolności jest bardzo trudne.
4. wiedza o życiu i śmierci – pozwala ona przeczuwać czyjąś bliską śmierć oraz jej okoliczności, a także miejsce, w którym dana istota się odrodzi.
5. prawdziwa wiedza cudów – polega ona na rzeczywistej zdolności czynienia cudów, osiągniętej poprzez wyzbycie się wszelkich ograniczeń.

Praktykujący może także osiągnąć cel ostateczny – formę Świetlistego Ciała. Całkowita Realizacja, przejawiająca się przez osiągnięcie formy Świetlistego Ciała oznacza kres iluzji i cierpienia, przekroczenie wszelkich dualizmów i początek całkowitej, doskonałej wolności, mądrości i szczęścia.

„Wejście w kontemplację na czas,

jakiego mrówka potrzebuje, aby przejść od podstawy nosa po jego koniec,

przyniesie większy postęp w dążeniu ku urzeczywistnieniu,

niż całe życie spędzone na gromadzeniu pozytywnych zasług.”

Budda Śakjamuni